Amilaz Testi

Amilaz testi, kandaki veya idrardaki amilaz enzim düzeyini ölçen bir biyokimya testidir. Amilaz, vücutta pankreas ve tükürük bezleri tarafından üretilen bir enzimdir ve karbonhidratların sindirilmesinde görev alır. Özellikle nişastanın basit şekerlere dönüştürülmesinde önemli bir rol oynar.
Bu test, pankreas fonksiyonunu değerlendirmek ve pankreas iltihabı (pankreatit) gibi hastalıkların tanısında sıkça kullanılır. Amilaz düzeyinin aniden yükselmesi genellikle akut pankreatit veya tükürük bezi iltihabı (parotit) gibi durumları düşündürür.
Amilaz enzimi kandaki yarı ömrü kısa olan bir maddedir; bu nedenle hastalığın ilk evrelerinde en hızlı yükselen göstergelerden biridir. Kan ve idrar amilaz düzeyleri birlikte değerlendirildiğinde, doktorlar pankreasın ne kadar etkilendiği hakkında daha doğru bilgi elde ederler.
Amilaz testi, hem tanı hem de tedavi sürecinin izlenmesi açısından önem taşır. Böbrek fonksiyon bozukluklarında, amilazın idrar yoluyla atılımı azaldığından kanda birikmesi mümkündür. Bu nedenle test sonuçları genellikle diğer biyokimyasal testlerle birlikte değerlendirilir.

Amilaz testi, özellikle pankreas hastalıklarının tanı ve takibinde kullanılır.
Doktor şu durumlarda testi isteyebilir:

• Ani ve şiddetli karın ağrısı, mide bulantısı veya kusma varsa,

• Akut veya kronik pankreatit şüphesi mevcutsa,

• Safra taşı, alkol kullanımı veya karın travması sonrasında pankreas etkilenmişse,

• Tükürük bezi iltihabı (kabakulak) gibi durumlar araştırılıyorsa,

• Sindirim bozuklukları veya böbrek fonksiyon sorunları tespit edilmişse.
  Ayrıca, amilaz düzeyleri bazı tümörlerin veya pankreas kanal tıkanıklıklarının takibinde de kullanılabilir.

Amilaz yüksekliği (hiperamilazemi) genellikle pankreas veya tükürük bezlerinden kaynaklı bir bozukluğu gösterir.
En yaygın nedenler:

• Akut pankreatit (pankreas iltihabı),

• Safra taşları veya pankreas kanal tıkanıklığı,

• Kabakulak veya diğer tükürük bezi iltihapları,

• Böbrek yetmezliği (amilazın atılımı azalır),

• Mide ülseri veya bağırsak delinmesi gibi karın içi olaylar.
  Bazı durumlarda ilaçlar da amilazı geçici olarak yükseltebilir. Yüksek sonuçlar, özellikle ani karın ağrısıyla birlikteyse, acil değerlendirme gerektirir.

Amilaz düşüklüğü, genellikle klinik açıdan çok ciddi bir durum değildir, ancak bazı hastalıkların göstergesi olabilir.
Olası nedenler:

• Pankreasın fonksiyonlarını kaybettiği kronik pankreatit,

• Kistik fibrozis,

• Şiddetli karaciğer yetmezliği,

• Pankreas dokusunun cerrahi olarak alınması veya uzun süreli hasar,

• Yetersiz beslenme veya aşırı yağlı diyet.
  Düşük amilaz düzeyi, pankreasın yeterli enzim salgılayamadığını gösterir ve sindirim sorunlarına yol açabilir.

Amilaz testi, genellikle damardan alınan kan örneği veya 24 saatlik idrar örneği ile yapılır.
Kan testi için açlık genellikle gerekmez, ancak laboratuvarın talimatına göre hareket edilmelidir.
Kan alma işlemi kısa sürer ve ağrısızdır. İdrar testi istenmişse, gün boyunca idrar özel bir kapta toplanır.
Test sonrası herhangi bir kısıtlama gerekmez; kişi günlük yaşamına hemen dönebilir.
Numune laboratuvarda enzimatik (ENZ) veya turbidimetrik (NEP/TURB) yöntemlerle analiz edilir.

Amilaz testi genellikle aynı gün içinde (1–2 saat) sonuçlanır. İdrar testi istendiyse sonuç süresi 1 güne kadar uzayabilir. Acil durumlarda test öncelikli olarak çalışılır.